#Мая_Зямля_Прыдняпроўе

 Сённяшні ліст я прысвечаю той мясцовасці, дзе праходзіць маё жыццё. На тэрыторыі маёй малой радзімы, аг. Семукачы Магілёўскага раёну, таксама існуюць гістарычныя помнікі, якія патрабуюць шмат увагі. Гэта і наша “Святая крынічка”,  і помнікі загінуўшым у гады Вялікай Айчыннай вайны, і “Алея Памяці”, якую адкрылі ў 2020 годзе ў гонар тых, хто прайшоў праз войны ХХ стагоддзя.

Мне нельга не расказаць пра той куточак прыроды, які ведаюць далёка за межамі нашага аграгарадка. І яго гісторыя бярэ свой пачатак аж у ХVІІІ стагоддзі. З 1973 года вучні і настаўнікі ДУА “Семукацкі НПК ДС-СШ” даглядаюць “Святую крынічку”. Гэта не проста нейкая там крынічка сярод дрымучага лесу. Яна мае сваю шматвекавую гісторыю.

Некалі ў нашай вёсцы стаяла царква. Толькі ў 1848 годзе яна была знішчана, а людзі не маглі абыходзіцца без святога месца. Новую будаваць забаранілі, вось і стала тады крынічка  для людзей тым самым святым месцам, дзе яны праводзілі царкоўныя абрады: хрысцілі дзяцей, заключалі шлюбы, бралі “пасвяцоную ваду”, а ў болоцістых і густа заросшых мясцінах вакол крыніцы яны хаваліся ад варожай расправы.

Знайшоўся ў тыя даўнія часы адзін Святы Чалавек, які не пабаяўся забаронаў і згадзіўся асвяціць крыніцу і даць магчымасць людзям, хоць і тайна, але жыць з верай ў сэрцы. Старажылы расказвалі, што вада заўсёды ў крынічцы была чыстая, смачная, нават лячэбная.

Існуе шмат легед і паданняў пра крынічку і мы не маем права дапусціць, каб гэты выток знік, стаў толькі ўспамінам. Гэта па-сапраўднаму гістарычнае месца і мы прыкладаем шмат намаганняў, каб яно існавала і прываблівала да сябе людзей. Шмат людзей прыняло ўдзел у добраўпарадкаванні крынічкі. Паабапал дарожкі да крынічкі пастаўлены скамейкі, арганізавана месца адпачынку і “Сцежка здароўя”. Калі раней там быў маленькі ручаёк. То зараз гэта вельмі прыгожае і прывабнае месца. Кожны год там праводзіцца свята “Дзень крыніц”.  Састаўлены таксама не адзін экалагічны маршрут, які па-свойму захапляльны і цікавы. Можна прайсці па таямнічых сцежках прыроды, а можна адправіцца па тых месцах, аб якіх складзены легенды і паданні. Усюды вы сустрэніце незвычайную прыгажосць і заварожваючыя карціны нашай прыроды. Бывае,  што  сэрца  аж  заходзіцца   ад   невыказанага   задавальнення,

атрыманага ў час такіх паходаў.

Вялікі боль і жах выклікаюць у кожнага з нас успаміны пра нялёгкі час Вялікай Айчыннай вайны. Нам неабходна ведаць гэтыя страшныя, горкія, крывавыя падзеі, якія не зламалі нашу краіну. У кожным горадзе і кожнай вёсцы Беларусі з’явілася вельмі шмат помнікаў, якія расказваюць нам пра  страшныя трагедыі, пра тыя злачынствы, якія фашысты прымянялі ў адносінах да нашых людзей. Нікога яны не шкадавалі.

         Зараз мы павінны аддаваць дань усім, кто дазволіў нам жыць пад мірным небам, быць шчаслівымі і ніколі не пазнаць, што такое вайна. Кожны дзень мы сочым за тым, каб каля помнікаў былі чысціня і парадак. Каб не забыць, якія здзекі перажылі людзі, праводзяцца мітынгі, літаратурна-музычныя кампазіцыі, класныя гадзіны, канцэртныя праграмы, наведванні на даму вязеняў. Гэта далёка не ўсе мерапрыемствы, у якіх мы прымаем удзел, каб зберагчы гісторыю аб подзвігу нашага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Шмат праведзена і аформлена даследчых работ, якія займалі першыя месцы ў рэспубліканскіх конкурсах. Багаты матэрыял знаходзіцца ў музеі школы. Мы пішам вершы, сачыненні, эссэ і выконваем другія работы, каб яшчэ глыбей пранікнуцца тэмай, якую нельга забыць. Мы павінны ведаць і берагчы гэту памяць, каб не здарылася ніколі на нашай зямлі такая трагедыя і перадаць нашым нашчадкам гэты каштоўны груз, каб і яны ведалі гісторыю і бераглі жыццё.

         Каб яшчэ глыбей памяць залегла ў нашы сэрцы, на тэрыторыі нашай малой радзімы узняўся яшчэ адзін помнік, “Алея Памяці”.   Зладжана працавалі два пакаленні людзей: школьнікі і пенсіянеры ў час пасадкі дрэўцаў. Хутка было пасаджана каля двухсот сажанцаў сасны. Падлеткі атрымалі вялікі эмацыянальны зарад ад зносін са сталымі людзьмі і атрымалі шмат мудрых парад па адносінах да жыцця. Нездарма кажуць  у народзе: “Моладзі ўласціва пылкасць, а старасці ўласціва мудрасць”. Потым быў узведзены сімвалічны знак  “Зорка Памяці” і пастаўлены дзве фігуры  воінаў: воіна Вялікай Айчыннай вайны і воіна-афганца. Гэта сведчыць аб тым, што на нашай зямлі жыве памяць пра гэтыя падзеі і ніколі яна не памеркне.

 Шмат пакаленняў працавалі  на роднай зямлі, каб давершыць кампазіцыю  “Алеі Памяці”,  але не толькі яна будзе звязваць усіх гэтых людзей, а яшчэ і той сэнс, які быў закладзены першапачаткова ў агульную справу: не абарваць сувязь паміж пакаленнямі і прадоўжыць гісторыю мясцовасці і краіны ўцэлым.  І моладзь, і сталыя людзі атрымалі яшчэ і павучальны вопыт узаемадзення адзін з адным дзеля дасягнення агульнай мэты і гэты вопыт дапаможа захаваць у іх душах удзячнасць да памяці продкаў і выхаваць любоў і адданасць бацькоўскаму краю.

Толькі ведаючы гісторыю сваёй краіны, можна адчуваць сваю краіну, сваё яднанне з ёй. Адчуваць сябе непадзельнай часткай вялізнага і вялікага, жывога і магутнага. Калі мы будзем ведаць гісторыю, то ў нас будзе шчаслівая будучыня.

 Царкоўная Алёна, вучаніца 9 класа

Наша вёска існуе ўжо шмат гадоў, нават, кажуць, стагоддзяў. Некалькі паданняў існуе пра яе назву.

         Вось адно з іх.

         Тут, дзе зараз вёска, стаяла толькі некалькі хацін. Усяго якіх пару дзясяткаў двароў. Вакол вёскі на сотні вёрстаў цягнуліся лясы. Ад лесу карміліся, але і пакутавалі ад яго, бо шмат звяроў і птушак вадзілася тут.

         Сем’і былі вялікія, гэта было характэрна для ўсіх сялянскіх сем’яў таго часу. Раней і працавалі ўсе: і старыя, і малыя. Бацькі з маленства прывучалі сваіх дзяцей да цяжкай сялянскай працы. Вельмі цяжка даваўся продкам кавалак хлеба.

         І жыла ў гэтай невялікай вёсачцы звычайная сям’я. Сям’я вялікая. Дзяцей многа, аж сем сыноў, ды ўсе малыя, адно аднаго не панясе. Толькі і ведаюць, што плакаць ды есці прасіць. Вельмі цяжка было гаспадару. Дапамогі не было ад каго чакаць, толькі сам на сябе спадзяваўся. Нялёгка яму, гарамыку, было жыць. Увесь цёплы час, пачынаючы з ранняй вясны і да позняй восені, працаваў ён у полі, ці ў лесе. Добра што жонка была паслухмяная, працавітая ды спагадлівая. Заўсёды старалася, суцешыць, дапамагчы свайму гаспадару:

-Трэба на лепшае спадзявацца. Павінна і нам у жыцці пашанцаваць. Вунь дзеткі хутка падрастуць. На іх уся надзея.

-Так, - згаджаўся гаспадар, - хутка падрастуць мае сыны, мая надзея, мая апора.

… Ішоў час. Дзеці падрасталі. Не паспеў апамятацца гаспадар, а сыны яго ўжо ростам перагналі. Ды такія прыгожыя, высокія, прыветлівыя. Здаравенныя, высачэзныя, нібы асілкі тыя. Не сядзелі хлопцы склаўшы рукі. Калі ўсе сямера возьмуцца за справу, дык любую гару звернуць. Ды заўсёды трымаліся дружна, адзін аднаго ў крыўду не давалі. Ніколі не скардзіліся на цяжкасці, не падалі духам, калі нешта не атрымлівалася. Па ўсёй мясцовасці не было такіх заядлых паляўнічых ды рыбаловаў. Бацька з маці нарадавацца на дзяцей не маглі.

         Хутка пажанілі сыноў. Тыя пабудавалі вялікую хату ды і жылі ўсе разам.

-Сем у кучы, - з зайдрасцю казалі местачкоўцы.

         Адсюль і пайшла назва вёскі – Семукачы.

А вось і другое паданне пра назву нашай вёскі.

Раней, на месцы нашай вёскі, рос дзікі цёмны лес. Ды і навокал былі толькі густыя непралазныя лясы ды пушчы. Было гэта вельмі даўно, кажуць, што ў 13 стагоддзі.

Аднаго разу аднекуль з далёкіх чужых краёў заблукаў сюды незнаёмы хлопец. Звалі яго Сёмка. Спадабалася Сёмку гэтая мясціна: тут і лес, і рэчка пад бокам. І вырашыў ён пасяліцца тут адзін сярод густога лесу. Выбраў недалека ад рачулкі на светлай палянцы месца. Адваяваў у кустоў ды хмызнякоў лапік зямлі. Спачатку пабудаваў сабе зямлянку, а затым і хацінку вырашыў узвесці. Раненька ўставаў ды падаваўся працаваць. З цягам часу нарыхтаваў бярвенні ды хаціну пабудаваў. Ведаў змалку Сёмка, што само па сабе ў рукі нішто не прыдзе.

Пракарміцца тут было лёгка. Рачулка, дзе пасяліўся Сёмка, цякла паўнаводная ды багатая на ўсялякую рыбу. Рыбы было столькі, што хоць віламі бі. Сёмка ж да рыбацкай справы быў спрактыкаваны. Розныя прылады для рыбалкі прыдумляў. Наловіць рыбы, затым і насоліць, і насушыць яе.

Ды і ад лесу можна было карміцца, бо мноства ўсялякага звер’я і разнастайнага птаства тут вадзілася.

Прайшло колькі часу. Да Сёмкінага населішча сталі далучацца людзі. Акрамя рыбнай лоўлі ды палявання яны пачалі займацца сплавам лесу. Людзі карчавалі лес, ссякалі дрэвы, што раслі непадалёку ад вады, абцярэблівалі сукі, затым звязвалі моцнымі вяроўкамі ў плыты. Так лес сплаўлялі па вадзе.

Памалу людзі пабудавалі сабе хаціны, а паселішча назвалі ў гонар Сёмкі – Семукачы.

2.2. Адкуль пайшла назва вёскі Пушча

Згодна аднаго старога падання, на тым месцы, дзе цяпер вёска Пушча, былі калісьці вялікія дрымучыя лясы, гэтыя лясы распасціраліся на дзясяткі вёрст. Яны былі густыя і змрочныя. Высокія, магутныя дрэвы гаманілі з нябесамі. І днем і ноччу ў лесе было цёмна. Многа розных звяроў і птушак вадзілася тут. Рыкалі мядзведзі, вылі воўчыя зграі, глуха рыпелі старыя сосны, ды ўладарна шумелі дубы.

         Ніхто тут ніколі не чуў чалавечага голасу. Ды аднойчы ў гэты край прыйшло некалькі чалавек. Яны шукалі пустэльнае месца. Мабыць хацелі схавацца ад людскога вока. Гэтыя людзі пабудавалі спачатку загарадзь з тоўстых бярвенняў, каб абараняла іх ад драпежных звяроў. Затым пабудавалі сабе хаціны. Пасля гэтага пачалі карчаваць лес і займацца земляробствам.

         Памалу яны здолелі адваяваць ў дзікага звера і дрымучага лесу гэтую зямлю. А тое месца, дзе пасяліліся людзі, назвалі Пушча. Так з’явілася вёска Пушча.

2.3. Паданне пра вёску Сінюга

         Было гэта даўно. Тады, калі вёсак тут было зусім мала. Так ужо сталася, што на месцы цяперашніх вёсак у даўнія часы на многа вёрстаў як у даўжыню, так і ў шырыню цягнуліся дрымучыя лясы.

         Навакольнымі землямі валодаў пан Банькоўскі. Быў ён, вядома, чалавекам не бедным. Ад Альхоўкі і да самае Друці распасціраліся яго землі.

         Тая мясцовасць, дзе зараз вёска Гарадзішча, належала пану Сіпайлу. І зараз лес, што каля Гарадзішча, завуць Сіпайлавым.

         У пана Сіпайлы было многа грошай, але мала зямлі. І вырашыў ён выкупіць колькі дзесяцін у свайго суседа. Прадаў яму пан Банькоўскі ладны кавалак зямлі з лясамі, з балотамі, з рэчкай Выдрынкай (так яе назвалі таму, што там выдры вадзіліся).

         Пан Сіпайла вырашыў пабудаваць селішча каля Выдрынкі. А рэчка знаходзілася ў такой дрымучай пушчы, што да яе падступіцца было проста немагчыма. Тады адправіў пан сваіх прыгонных, каб прабіваліся яны праз пушчу.

         Застукалі сякеры, дружна ўзяліся людзі лес карчаваць. Працавалі амаль без адпачынку. У хуткім часе дабраліся да рэчкі.

-Паглядзіце, які туман над рэчкай сіні-сіні, - прамовіў хтосьці.

         Вось з таго часу і назаўсёды засталася такая прыгожая назва – Сінюга.

2.4. Кулі

За нашай вёскай ёсць месца, якое называецца Кулі. Цяпер там ніхто не жыве, а калісьці жыў багаты і люты памешчык. Тоўсты быў, вусаты, важны. Такое пуза адгадаваў сабе, не дай Бог! І што ён толькі не тварыў.Страх як з сялян здзекваўся. Сваіх мужыкоў і за людзей не лічыў.

         Пышныя харомы былі ў пана. Меў ён зямлі і ўсялякага набытку вельмі шмат. Ад бацькоў усё перайшло да яго ў спадчыну, ды і ў народа нарабаваў ён шмат, каб мог, то, відаць, і за ваду ў сялян браў бы грошы, за паветра, якім яны, небаракі, дыхалі. Быў пан скупы і прагны. Шмат золата і розных дарагіх рэчаў назбіраў.

         Старэў багацей, але нічога не мянялася ў лепшы бок. Наадварот, яшчэ больш лютаваў ён. Людзі нават да Бога звярталіся, каб хутчэй забраў да сябе гэтага ліхадзея. Але і Богу ён быў відаць не патрэбны.

         Так і вялося дзясяткі гадоў. Але прыйшоў час паміраць пану. Паміраючы, ён закапаў у зямлю ўвесь свой скарб, нават сынам сваім не паказаў тое месца.

         Пасля смерці пана пачалі людзі шукаць той скарб. Ды хадзілі ў пошукі ў адзіночку. Многа людзей загінула, бо слугі сыноў багацея забівалі тых, хто блізка падыходзіў да маёнтка. Тады рашылі местачкоўскія хлопцы Гаўрыла і Пілька пайсці на пошукі скарбу разам. Пайшлі цёмнай ноччу, капалі-капалі, ды і знайшлі скрыні з багаццем. Перасыпалі яго ў мяшкі, а тут слугі панскія. Пабеглі хлопцы ўцякаць. Адбегліся, а Пілька як закрычыць: “Кулі! Кулі забыліся!”

-Многа там золата, але жыццё даражэй багацця, - адказаў Гаўрыла. З таго часу тое месца і сталі называць Кулі.

2.5. Паданне пра Макрыдзіну рэчку

Праз вёску Семукачы працякае невялічкая рачулка, якая называецца Макрыдзінай рэчкай.

         …Даўным-даўно гэта здарылася, але тая гісторыя да нашага часу дайшла ў падрабязнасцях.

         Наша вёска тады была зусім невялічкая, Людзі былі працалюбівыя, шчодрыя. Жылі паміж сабою весела і дружна.

         У канцы вёскі, каля рэчкі, стаяла невялічкая хаціна. У ёй жыла бедная ўдава Акуліна.  Прыгожая была жанчына, толькі не пашанцавала ёй у жыцці. Пайшоў яе муж аднойчы на паляванне і не вярнуўся. Пагаравала Акуліна, а жыць жа трэба і дачку гадаваць. З таго часу пачала жанчына сама гаспадарку весці. Макрыда падрастала і стала ёй ва ўсім дапамагаць. Дзень у дзень завіхаліся яны ў полі, ці на лузе. Вымушаны былі хлеб здабываць сабе цяжкай, непасільнай працай.

         Ішоў час. Макрыда вырасла. Па прыгажосці ёй не было роўных ва ўсім нашым краі. Вочы яе блакітнага колеру азёрнай хвалі, заўсёды весела ўсміхаліся. Ужо наколькі ёсць прыгажуні, а гэтая – дык усіх пераўзышла: і працавітасцю, і паставай, і голасам. Вельмі добра спявала дзяўчына. Кожны вечар бегла да рэчкі, садзілася пад сваю любімую вярбу і спявала. Голас яе быў высокі, гучны. Хораша і мелагучна разносілася песня над воднай гладдзю.

         Радавалася, нарадавацца не магла маці на яе гледзячы ды слухаючы, што пра дачку іншыя гавораць. Хацелася-жадалася ёй, каб Макрыду шчасце не мінула, каб хлапчына ёй падабраўся таксама добры, спагадлівы, працавіты. Так яно і на самай справе атрымалася. Пакахалася Макрыда са Сцяпанам. Ды як не пакахаць такога. Хлапец высокі, прыгожы, шыракаплечы, вочы тыя, што васількі ў жыце, а валасы – нібы пшаніца.

         Пакахаліся хлопец з дзяўчынай, пачалі сустракацца. А сустракаліся пад

той жа самай вярбой, на беразе рачулкі. Хутка пажаніліся Макрыда са Сцяпанам, пабудавалі сабе ля ракі хаціну. Добра, дружна жылі.

 А рэчку,  каля якой яны жылі,  людзі назвалі Макрыдзінай.

2.6. Вёска Гарадзішча

         Кожная гара, рака, балота і г.д. мае сваю непаўторную гісторыю. Вось што кажуць пра вёску Гарадзішча.

         Гэта было вельмі-вельмі даўно. Нават старыя людзі не памятаюць калі. Некалі нашым далёкім продкам не давалі спакойнага жыцця ворагі. Яны не шкадавалі нікога: ні дзяцей, ні дарослых.

         Там дзе стаіць зараз вёска Гарадзішча, было невялікае паселішча, якое яшчэ і назвы сваёй не мела. Людзі тут пачалі сяліцца на самым беразе ракі. Хто яны былі і адкуль прыйшлі – ніхто не ведаў. Паступова жыццё ішло на лад, селішча расло. Лясы навакольныя давалі дзічыну, урадлівая зямля – залацістае збожжа, у рацэ было багата рыбы.

         Аднак неўзабаве людзі гэтага паселішча пачулі, што ворагі лютуюць. Параіліся вяскоўцы паміж сабою і вырашылі: пакуль ворагаў няма блізка, трэба абгарадзіць сваё селішча. Нарыхтавалі тоўстых бярыенняў, зрабілі загарадзь. Вакол вёскі цякла рака. Вёска была абгароджана. Можа таму і абміналі ворагі гэтае селішча. Вёска ж з таго часу пачала называцца Гарадзішча.

2.7. Адкуль пайшлі назвы…

         Так павялося ў даўнія часы, што любому паселішчу, рэчцы, возеру, балоту і г.д. давалі назву зыходзячы з нейкіх канкрэтных прымет ці ўласцівасцей.

         У некалькіх вярстах ад нашае вёскі Семукачы знаходзяцца вось гэтыя мясціны. Чаму менавіта такую назву яны маюць мы і даведаліся ад старых людзей.

Вёска Альхоўка

         Называецца яна так таму, што заўсёды мноства алешын там расло. Павысякаюць іх людзі, павыдзіраюць карэнні, а яны ўсё роўна растуць. І расце той алешнік у асноўным каля рэчкі. Таму і вёску як і рэчку, якая цячэ там, называюць Альхоўка.

Банькаўшчына

На гэтым месцы калісьці стаяў панскі маёнтак. Прозвішча пана было Банькоўскі. Вельмі люты быў ён. Сялян ён за людзей не лічыў, прымушваў выконваць розныя цяжкія работы. Працавалі на яго прыгонныя не разгінаючыся дзень і ноч. А пан не дазваляў ім нават жменьку ягад набраць для сваіх малых дзяцей.

         Вельмі даўно гэта было, а памяць усе роўна жыве. Тыя самыя мясціны, дзе жыў калісьці пан Банькоўскі і зараз завуць Банькаўшчынай.

Катловае балота

Знаходзіцца гэта балотца непадалёку ад лесу. Само па сабе яно топкае, не вельмі глыбокае, зарослае хмызнякамі. У незапамятныя часы, расказваюць старажылы, ля гэтага балота смалу варылі, вакол усяго балотца катлы стаялі. Вось таму і назвалі яго Катловае.

Высаўская гара

         З гэтай гары на ўсход, кажуць людзі, відаць не менш як на сорак кіламетраў, дзе лес злучаецца з небасхілам. Паколькі гара такая высокая, яе і назвалі Высаўская.

Вёска Смалярня

Кажуць старыя людзі, што ў даўнія часы тут смалакурня стаяла. Смалу там варылі. Вось і вёска – Смалярня.

Вёска Рог

         Гэта вёсачка знаходзіцца побач з вёскай Пушча. Пушчай яе завуць таму, што там дрымучыя лясы. А канец лесу быў падобен на рог. Вось таму і вёска Рог.

2.8. Як пан прозвішчы надаваў

Згодна мясцовым паданням прозвішчы ўсім жыхарам вёсак надаваў пан. А надаваў ён прозвішчы ў залежнасці ад таго, да чаго былі здольныя людзі. Панскае слова – закон.

З таго часу людзі, якія займаліся кравецкай справай станавіліся Краўцовымі, шаўцы – Шаўцовымі, кавалі – Кавалёвымі, сталяры – Сталяровымі, садоўнікі – Садоўскімі і г.д.

А яшчэ пан надаваў прозвішчы ў залежнасці ад таго, як звалі бацьку. Завуць Тамаш, то род яго будзе Тамашовым, Макар – Макарковы, Антон – Антонавы, Грышка – Грышыны, Кірэй – Кірэевы, Мітрафан – Мітрафанавы, Клім – Клімавы, Лук’ян - Лук’янавы, Радзівон – Радзівонавы, Багдан – Багданавы.

Гэтыя прозвішчы і па сённяшні дзень засталіся ў нашай вёсцы.

Заключэнне

          Для таго, каб сабраць тапанімічныя паданні пра паходжанне назваў   аб’ектаў сваей мясцовасці,  я сустракалася са старажыламі вёскі Семукачы і навакольных вёсак, гутарыла з імі, запісвала іх успаміны [дад. 3]. Менавіта ад іх я даведалася пра жыццё і духоўны свет нашых далекіх-далекіх продкаў, аб тым, што з пакалення ў пакаленне ашчадна зберагалася і перадавалася нашчадкам. Я вельмі ўдзячна жыхарам маёй вёскі: Гаўрыліну Уладзіміру Кузьмічу, Сталяровай Марыі Савельеўне, Таранаву Васілю Трыфанавічу, Шаўцовай Анастасіі Іванаўне, Гаравой Фядоры Іванаўне, Напсікавай Аляксандры Гаўрылаўне за іх цікавыя аповеды, якія   дапамаглі мне больш глыбока пранікнуць у таямніцы маёй малой радзімы.

         Усе паданні звязаны з мясцовай гісторыяй, мясцовым ландшафтам. Яны ўзніклі пераважна на аснове таго або іншага канкрэтнага паселішча ці адметнага прыроднага аб’екта. Гэта паданні тапанімічнага і мікратапанімічнага характару.

         Чым больш захаплялася даннай тэмай, тым больш разумела, што менавіта мы адказныя за захаванне выпрацаваных папярэднімі пакаленнямі пэўных ведаў аб гісторыі і духоўнай культуры нашай малой радзімы.

         Сваю даследчую работу лічу карыснай для ўсіх тых, хто цікавіцца гісторыяй свайго роднага краю. Гэтую інфармацыю можна выкарыстоўваць для азнаямлення вучняў школы, іх бацькоў, для пазакласных мерапрыемстваў, для школьнага музея. Аб легендах і паданнях вескі Семукачы я расказала вучням пачатковых класаў. Матэрыялыдаследчай працы  выкарыстоўваюць класныя кіраўнікі, калі  праводзяць выхаваўчыя мерапрыемствы і настаўнік гісторыі  ў час заняткаў у школьным музеі [дад. 3].   

         Гады ляцяць, мінаюць стагоддзі, а памяць застаецца. Толькі ёй мы дзякуем за тое, што даносіць яна да нас. Дзякуючы ёй мы ўсё глыбей пазнаем гісторыю сваёй зямлі. Мы ўпэўнены, што трэба ведаць і шанаваць не толькі помнікі гісторыі і культуры, але і духоўныя здабыткі, паданні свайго народа.

                                      З дзедаў на ўнукаў,

                                      З бацькоў на дзяцей

                                      Ланцугом пляцецца,

                                      Што было даўней.

                                                                            Янка Купала

Колькі цікавых і памятных мясцін з часоў мінуўшчыны знаходзіцца на яе тэрыторыі. Наогул, уся наша Беларусь тоіць у сабе шмат нязведанных мясцін і курганоў, з якімі звязаны цікавыя гісторыі і падзеі. Ёсць такое месца і ў нас. Гэта “святая” крыніца. Яна знаходзіцца за вёскай, на ўскрайку лесу, у вельмі прыгожым месцы.

Стаяла ў канцы вёскі драўляная царква. Будавалі яе ўсе прыхажане на ўласныя сродкі. Шмат людзей хадзілі туды на гадавыя святы: Міколу, Вялікдзень, Троіцу. У нядзелю, па-святочнаму апрануўшыся, сем’ямі прыходзілі памаліцца Богу, паставіць свечку за здароўе блізкіх і родных. Прыносілі  немаўлят маладыя кабеты, каб ахрысціў іх бацюшка і даў праваслаўнае імя. Знаходзілі ў царкве людзі пакой і асалоду. Было ўсім добра, на душы быў пакой і лёгкасць. Моладзь не рабіла благіх спраў.

У 1932 годзе камуністы спалілі царкву, думаючы сілай вытравіць, вырваць з людскіх сэрцаў веру ў Бога. Як бы цяжка не было простаму чалавеку, употай , хаваючыся, маліліся, просячы ў Бога прабачэнне за тых, хто паліў, разбураў храмы, цэрквы, хто бязлітаснай рукой распраўляўся з тым, што было наладжана стагоддзямі і лічылася святым для ўсіх людзей. Жыхары вёскі Семукачы ўсё ж хацелі збірацца кудысьці, каб памаліцца Богу ў цяжкую хвіліну. Знайшоўся такі добры чалавек, які зрабіў гэта месца. Гэта Елісеенка Ягор Лукіч.

За вёскай цякла невялічкая крыніца, вада ў ёй была чыстай і празрыстай. А самае галоўнае, як расказваюць старажылы, яна мела лячэбныя ўласцівасці. Бралі ваду з крыніцы бабкі-шаптухі і давалі кабеты дзецям ад суроку, ад спугу, нават для скаціны мела яна карысць, калі захварэе. Святой лічылася гэта крынічная вада. Вось і вырашыў Ягор, што няма больш зручнага месца для таго, каб памаліцца Богу, каб набраць сцюдзёнай вады ў спякотны дзень. Зрабіў ён там крыж, абкапаў і абгарадзіў крыніцу. Кожны год жанчыны прыносілі і вешалі на крыж новы рушнік або хустку ці стужку.

А ў час Вялікай Айчыннай вайны крыніца мела вельмі важнае значэнне для 113-ага партызанскага атрада Магілёўскай ваенна-аператыўнай групы, якая базіравалася ў нашых лясах. Мой прапрадзед Цумараў Мікалай Паўлавіч (1922 г.н.) быў партызанам гэтага атрада.

Як расказваў мой дзед (а яму апавядаў яго бацька Мікалай Паўлавіч) кожны дзень  ён ноччу з партызанамі на конях прыязджаў да святой крыніцы, каб набраць вады для байцоў. Гэтая вада была не толькі для паўсядзённага ўжытку людзей, а самае галоўнае яе прызначэнне, як успамінаюць сведкі вайны, яна загойвала раны партызан, спрыяла іх хуткаму паляпшэнню. На самай справе вада была не толькі  смачнай і сцюдзёнай, а калі пілі яе ў час адпачынку пасля баёў, партызаны адчувалі, якую сілу і бадзёрасць надавала яна ім. Каб не гэта крынічная вада, цяжка было б байцам без яе.

Кожны год вучні нашай школы прыходзяць да крыніцы дзеля таго, каб ачысціць яе ад ілу, смецця. Высякаюць кусты, зараслі, выграбаюць сухое лісце.

Некалькі разоў дзеці абнаўлялі крыж, вешаючы на яго новы рушнік.

Бурліць, плюскоча крынічка. Імклівымі ручайкамі пераліваецца, сцякае з яе ў Друць крыштальная вада.

Людзі, збіраючы ягады і грыбы, заўсёды прыходзяць да яе, каб наталіць смагу ў спякотны летні дзень. П’юць крыштальнай чысціні ваду і бачаць, як глыбока на дне варушацца жвір і каменьчыкі, нібы нехта нябачна гуляе з імі. Плюскоча крынічка, быццам яна размаўляе з намі, напамінаючы аб тых далёкіх днях Вялікай Айчыннай вайны.

Накануне 32-й годовщины вывода советских войск из Афганистана учащиеся ГУО «Семукачский УПК ДС- СШ»  посетили на дому родителей воина-афганца Томашова Геннадия Леонидовича.

Елизавета Антоновна и Леонид Васильевич Томашовы, проживающие в д.Смолярня, согласились нас принять и поделились воспоминаниями о тех мучительных  днях и ночах ожидания и тревог. Сами воины не любят вспоминать и говорить на эту тему. Мы можем только предполагать о их мужестве в Афганистане.  Война  закалила их, а жаловаться  они не  привыкли!

С  интересом и волнением   слушали ребята рассказ Елизаветы Антоновны. Трогательным моментом стало воспоминание о том, как перед уходом на войну Геннадий Леонидович посадил возле дома березу и сказал: «Если живет березка, значит живу и я». Елизавета Антоновна и Леонид Васильевич ухаживали за деревцем, лечили его, оберегали. Пройдя через афганский ад, сын, сберегаемый молитвой матери, вернулся целым и невредимым.

Ребята с интересом рассматривали детские и военные  фотографии  Геннадия Леонидовича, благодарности от командования, задавали интересующие их вопросы и в конце подарили цветы. По лицам ребят было видно, что эта встреча  не оставила их равнодушными и нашла отклик в их сердцах.